De oceaan: grootste ecosysteem op aarde 'vrijwel onbeschermd en onbekend'

De oceaan is essentieel voor het leven op aarde. Zij neemt grote hoeveelheden warmte en CO₂ op, levert zuurstof en bestaat uit een enorme biodiversiteit. "De helft van de zuurstof die we inademen komt uit de oceaan", stelt Gollner. "Maar tegelijk gebruiken we die oceaan steeds intensiever. Er is dringend behoefte aan balans: hoeveel kunnen we gebruiken, en hoeveel moeten we beschermen?"

Wie is de baas over de oceaan?

Grote delen van de oceaan vallen buiten nationale grenzen. Tot 200 zeemijl (ruim 370 kilometer) van de kust hebben landen rechten op visserij en grondstoffen. Daarbuiten begint het internationale water. Dat is van niemand en dus van iedereen en wordt beheerd door de Verenigde Naties. Juist in die open zee groeit de druk op kwetsbare ecosystemen die we nog nauwelijks begrijpen.

'Bescherm haar'

Op dit moment is slechts een klein deel van de oceaan beschermd, en dat terwijl internationale afspraken streven naar 30 procent bescherming tegen 2030. "Nog geen acht procent van de oceaan is momenteel beschermd", zegt Gollner. "Voor de diepzee geldt zelfs dat slechts één procent onder bescherming valt. De politieke intentie ligt er, maar het ontbreekt nog aan daadwerkelijke uitvoering."

Kwetsbaar en onbekend

De diepzee is het gebied waarvan de mens het minst van weet, maar wordt steeds meer benut voor grondstoffen. Door klimaatverandering warmt zelfs het water op grote diepte op en dat heeft gevolgen. "Dieren in de diepzee leven bij constante lage temperaturen van rond de twee graden", legt Gollner uit. "Als dat met maar een paar graden stijgt, is dat al enorm voor hen. Ze kunnen niet uitwijken en hun hele ecosysteem is op deze temperatuur aangepast."

Delfstoffen en zeemijnbouw

Tegelijkertijd wordt op steeds grotere schaal gekeken naar mijnbouw op de zeebodem. Bijvoorbeeld voor mangaan, een belangrijk metaal voor batterijen. Technisch is het al mogelijk om mangaanknollen op vierduizend meter diepte te winnen. "Maar op de plekken waar die knollen worden weggehaald, raken ecosystemen verstoord voor duizenden tot zelfs miljoenen jaren", zegt Gollner. "Die gemaakte schade is niet terug te draaien. De regelgeving hiervoor is nog in ontwikkeling, maar landen en bedrijven willen al starten, en dat is zorgelijk."

'Gebrek aan kennis remt bescherming'

Een van de grootste struikelblokken is volgens Gollner het gebrek aan kennis. "We weten te weinig over de diepzee om goed te kunnen voorspellen wat het winnen van grondstoffen of temperatuurveranderingen daar precies aanrichten. We weten hoe lang we iets verliezen, maar nog niet wat we precies verliezen. En zonder die kennis kunnen we het ook niet goed beschermen."

Oproep tot actie

Op de VN-conferentie wordt veel gesproken over plannen tegen overbevissing, vervuiling en klimaatverandering. Maar of die plannen concreet genoeg zijn, is de vraag. "De wetenschap loopt vaak één-nul achter. Terwijl er nu wordt geëxperimenteerd met koolstofopslag in de zeebodem, weten we nog nauwelijks wat de langetermijneffecten zijn. Het is tijd voor beleid dat niet pas in gang wordt gezet als het te laat is."

Hoger op de agenda!

Voor Gollner is het duidelijk: het beschermen van de oceaan moet veel hoger op de wereldwijde politieke agenda komen. "We ontdekken nog steeds nieuwe ecosystemen in de diepzee. We vinden er wormen van vijftig centimeter lang in warme holtes diep onder de zeebodem. Zolang het ontbreekt aan fundamentele kennis én aan politieke daadkracht, dreigt er onherstelbare schade aan het grootste ecosysteem op aarde. En dat kunnen we ons simpelweg niet veroorloven."